Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μικροκάστρου

Η Ιερά Μονή της Παναγίας του Μικροκάστρου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και ιστορικά καθιδρύματα της Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης.

Ο ακριβής χρόνος ίδρυσής της είναι άγνωστος. Πιθανότατα όμως ανάγεται στον δέκατο όγδοο αιώνα, καθότι από επιγραφή στο εσωτερικό του Ναού πληροφορούμαστε ότι το έτος 1797 ολοκληρώθηκε η αγιογράφησή του. Στην ίδια όμως επιγραφή δεν γίνεται ουδεμία μνεία Ηγουμένου η Μοναχών, αλλά μόνο του Μητροπολίτου και του επιτροπεύοντος Ιερέως.

Το βέβαιον είναι ότι αρχικά ο Ναός λειτουργεί ως ενοριακή Εκκλησία του γειτονικού χωριού, του Μικροκάστρου. Διαθέτει μάλιστα και γυναικωνίτη. Επίσης δεν έχει ο Ναός τα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα των Μοναστηριακών Καθολικών, δηλαδή πλευρικούς χορούς, λιτή, θόλους.

Για πρώτη φορά χαρακτηρίζεται ο χώρος ως Μονή σε ιστορικό έγγραφο του 1824.

Κατά το έτος 1930-1932 με τον νόμο συγχώνευσης των ιερών Μονών θεωρήθηκε ως η κυρίαρχος Μονή σε σχέση με τις υπόλοιπες Μονές της Μητροπόλεως.

Παρά το γεγονός ότι η Μονή επί αιώνες δεν διέθετε Μοναστική Αδελφότητα, παρά μόνον διορισμένο εκ μέρους της Μητροπόλεως Ηγούμενο και Επιτροπή κληρικών η λαϊκών, όμως έπαιξε σημαντικό ρόλο στα θρησκευτικά και ιστορικά δρώμενα της περιοχής και αποδεδειγμένα πρόσφερε σε πολλές περιπτώσεις οικονομική, πνευματική και ηθική συνδρομή στους κατοίκους της περιοχής. Κατά καιρούς μάλιστα διέθετε κρυψώνα πολεμικού υλικού.

Στα νεώτερα χρόνια επί Αρχιερατείας του μακαριστού Μητροπολίτου Ιακώβου Κλεομβρότου (1945-1958) συντελέσθηκε μεγάλο ανακαινιστικό έργο. Ανεγέρθησαν εκ βάθρων νέα κτίρια, και η Μονή απέβη πνευματικό κέντρο όλης της περιοχής.

Επί των ημερών του διαδόχου Μητροπολίτου Πολυκάρπου Λιώση (1958-1973) εγκατεστάθησαν στη Μονή τα φιλανθρωπικά ιδρύματα της Μητροπόλεως Γηροκομείο, Ορφανοτροφείο, Οικοκυρική Σχολή.

Συνεχιστής των ανακαινιστικών εργασιών υπήρξε και ο ασκητής Επίσκοπος Αντώνιος Κόμπος (1974-2005), ο οποίος στο πρόσωπο του ευλαβεστάτου Ηγουμένου π. Στεφάνου Ρήνου συνάντησε τον άριστο συνεργάτη και κυριολεκτικά μεταμορφωτή του χώρου της Μονής. Επί της Ηγουμενίας του π. Στεφάνου εκτίσθησαν το Παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης και του Αγίου Ραφαήλ, σύγχρονος παραδοσιακός ξενώνας και έγιναν στερεωτικές και επενδυτικές εργασίες στο Καθολικό, πλακόστρωση του αυλείου χώρου, περιφράξεις κ.τ.λ.

Το έτος 1993 δια Προεδρικού Διατάγματος η Μονή μετετράπη σε Γυναικεία και εγκαταστάθηκε ο πρώτος Μοναχικός πυρήνας.

Με την δαψιλή ευλογία της Κυρίας Θεοτόκου, το αμέριστον ενδιαφέρον των Μητροπολιτών, την πατρική συμπαράσταση του Πνευματικού και Γέροντος π. Στεφάνου και την άοκνη καθοδήγηση της Καθηγουμένης Θεολογίας η Αδελφότητα απέβη ένας πνευματικός λιμένας για τους κατοίκους της περιοχής. Με τις οικονομικές δε επιχορηγήσεις της Νομαρχίας Κοζάνης και της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, αλλά και τις προσφορές των ευλαβών προσκυνητών ανεγέρθη νέα πτέρυγα κελλιών με παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, παραδοσιακή Τράπεζα και βοηθητικούς χώρους.

Οι Μοναχές έχουν ως κύριο στόχο της ζωής τους τη σωτηρία των ψυχών τους και την πνευματική επιρροή στους κατοίκους της περιοχής. Κύριο δε έργο τους έχουν τη λατρευτική ζωή σύμφωνα με τα Μοναστηριακά Τυπικά του  Ορθοδόξου Ανατολικού Μοναχισμού. Παράλληλα επιδίδονται σε ποικίλα διακονήματα για την εξασφάλιση των προς το ζην αναγκαίων και την άσκηση της φιλανθρωπίας.

Συνήθεις διακονίες των Μοναχών είναι η καλλιέργεια δημητριακών και κηπευτικών, η αγιογραφία και τοιχογραφία, η συγγραφή και έκδοση ψυχωφελών βιβλίων, η μικροτεχνία, η φιλοξενία και η ξενάγηση των πολυπληθών προσκυνητών.

Αξιόλογη είναι και η προσπάθεια καλλιέργειας και επεξεργασίας βοτάνων για την παρασκευή ιαματικών αλοιφών και άλλων ειδών καθαρισμού, και μάλιστα η Μονή εξασφάλισε και τη σχετική έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων.

Στην πνευματική και πρακτική οργάνωση του Κοινοβίου σημαντική υπήρξε και η ποιμαντική συμπαράσταση του μακαριστού και σοφού εν αρχιερεύσι Μητροπολίτου Σιατίστης κυρού Παύλου (2006-2019).

Η όλη πορεία της Μονής κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα και ειδικότερα η σύσταση και η οργάνωση του ιερού Κοινοβίου οφείλεται ασφαλώς στην αδιάλειπτη Πρόνοια της Κυρίας Θεοτόκου και ιδιαίτερα στην παρουσία της θαυματόβρυτης Εικόνας της, της επικαλουμένης Ελεούσης, η οποία αποτελεί αστείρευτη πηγή χάριτος. Αμέτρητα είναι τα θαυμαστά γεγονότα, τόσο σε παλαιότερες εποχές, όσο και επί των ημερών μας.

Η ζωντανή παρουσία Της είναι η εγγύηση της πίστεώς μας, η ταπεινή καύχηση των ενασκουμένων Αδελφών και η καταφυγή του πιστού λαού της περιοχής, ο οποίος επί αιώνες  προσφεύγει στη χάρη Της και τιμά τις εορτές Της με εντυπωσιακά έθιμα, όπως το έθιμο των Καβαλλάρηδων από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το οποίο πλαισιώνει τις εορταστικές εκδηλώσεις του Δεκαπενταυγούστου και η επί ώρες  και  με οποιεσδήποτε μάλιστα καιρικές συνθήκες οδοιπορία των πιστών για τη μεταφορά της θαυματουργού Εικόνος στην πόλη της Σιάτιστας με σκοπό να ευλογηθούν και όλα τα σπιτικά της πόλης.

Εν κατακλείδι το Ιερό Κοινόβιο της Παναγίας του Μικροκάστρου με τις πολλαπλές δραστηριότητες των Αδελφών αποτελεί σημείο πνευματικής αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής με κορυφαία προσφορά την δια της προσευχής – της συλλογικής και ατομικής – βοήθεια στους προσκυνητές και ιδιαίτερα στο ποίμνιο της Μητροπόλεως Σιατίστης, της θεοφιλώς και θεαρέστως ποιμαινομένης υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Αθανασίου, εις ον δοθείη παρά Κυρίου δια πρεσβειών της Εφόρου της Μονής μας, της Παναγίας της Ελεούσης,  “πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον”.