Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Εράτυρας

Η Εράτυρα, η παλιά Σέλιτζα, είναι μία από τις ανθούσες κοινότητες του Νομού Κοζάνης. Το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται τρία χιλιόμετρα βόρεια της Εράτυρας, στους νότιους πρόποδες του Σινιάτσικου, σε γραφικότατη τοποθεσία. Το σημερινό Καθολικό της Μονής, σύμφωνα με επιγραφή χαραγμένη στη δεξιά γωνία του δυτικού τοίχου, είναι κτίσμα του 1797. Το ίδιο έτος, ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Νεόφυτος γράφει ιδιοχείρως στον κώδικα της Μητροπόλεως ότι το μοναστήρι πυρπολήθηκε από κακοποιούς και ανοικοδομήθηκε επί των ημερών του. Η γραπτή αυτή μαρτυρία επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο ναός του 1797 δεν είναι ο πρώτος και ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε παλαιότερα.

Κατά το χρονικό διάστημα 1700-1794 το μοναστήρι ακμάζει, καθώς φαίνεται από τη μεγάλη βιβλιοθήκη που διέθετε και τους εγγράμματους μοναχούς που καλλιεργούσαν τη μουσική και την αγιογραφία.

Η οικονομική και πνευματική άνοδος της Εράτυρας κατά τον 18^ο αιώνα είχε αντίκτυπο στο μοναστήρι της.

Την πολύπλευρη δραστηριότητα του μοναστηριού διέκοψε η καταστροφική πυρπόλησή του το 1794, της οποίας δεν γνωρίζουμε την έκταση , φαίνεται όμως πώς ήταν σχεδόν καθολική.

Το μοναστηριακό συγκρότημα, ακολουθώντας την επικρατούσα μοναστηριακή αρχιτεκτονική, περιελάμβανε στο μέσο το Καθολικό και γύρω τα διώροφα κτίσματα με ψηλούς τοίχους και πολεμίστρες. Στη βόρεια πλευρά κτίστηκε ένας οχυρωματικός πύργος, στερεότατο οικοδόμημα, η περιώνυμη «Κούλια», στην οποία εύρισκαν καταφύγιο σε καιρούς διώξεων και επιδρομών οι Ερατυρείς. Η ανέγερση συνεχιζόταν επί πολλά χρόνια, αφού ο Άγγλος περιηγητής W. Leake, όταν το 1805 πέρασε από το μοναστήρι, βρήκε μόνο τρεις μοναχούς, γιατί οι άλλοι ταξίδευαν για να συγκεντρώσουν χρήματα και να τελειώσουν οι εργασίες.

Το μοναστήρι συντηρεί και εκτρέφει ποίμνιο 300 περίπου αιγών, ενώ από το 2010 σε χώρο της Ιεράς Μονής λειτουργεί πρότυπο αποστακτήριο για την παραγωγή ροδέλαιου από την απόσταξη ρόδων που καλλιεργούνται στην ευρύτερη περιοχή του Βοΐου.